Dobrze zaprojektowana toaleta – sprzymierzeniec w pracy opiekuna osób starszych.

Codzienna pomoc w korzystaniu z toalety jest dla opiekunów źródłem dużego wysiłku fizycznego i obciążenia emocjonalnego. To przestrzeń, która decyduje o higienie i bezpieczeństwie, ale także o poczuciu godności podopiecznego. 

W tym artykule przeczytasz:

• co mówią statystyki o kwestiach związanych z opieką nad higieną osób starszych
• jak właściwe rozwiązania sanitarne sprawiają, że toaleta przestaje być barierą, a staje się wsparciem w opiece.

Opiekunowie osób starszych przyznają, że czynności higieniczne to jeden z najtrudniejszych aspektów codziennej opieki. Pomoc seniorowi w skorzystaniu z toalety bywa wymagająca fizycznie i obciążająca emocjonalnie – zarówno dla podopiecznego, jak i dla opiekuna.

Tymczasem łazienka to przestrzeń wyjątkowa: decyduje o zdrowiu i higienie, dotyka sfery intymności i godności, a jednocześnie jest miejscem, w którym szczególnie łatwo o wypadek.

Dlatego tak ważna jest dobrze zaplanowana przestrzeń – taka, która wspiera samodzielność seniora, a jednocześnie zmniejsza obciążenie opiekuna.

3 badania naukowe, które udowadniają, że łazienka osób starszych ma większe znaczenie, niż myślisz

Badanie 1

Badania przeprowadzone w Chinach na grupie prawie pięciu tysięcy osób starszych wykazały, że brak możliwości samodzielnego dbania o podstawowe potrzeby higieniczne – w tym korzystania z toalety – drastycznie zwiększa ryzyko depresji i obniża dobrostan psychiczny. (1) 

W trosce o osoby starsze kluczowe jest, aby mogły jak najdłużej cieszyć się samodzielnością. To właśnie niezależność w codziennych czynnościach daje seniorom poczucie sprawczości, poprawia samopoczucie i wzmacnia poczucie godności.

Badanie 2

Statystyki mówią, że aż 17% wszystkich domowych upadków skutkujących urazami zdarza się właśnie w łazience – to ponad 2,4 x częściej niż w przypadku upadków w pokoju dziennym. (2)

Łazienka to przestrzeń, w której ryzyko upadku czy urazu jest wyjątkowo wysokie. 

Śliskie podłoże, brak stabilnych punktów podparcia czy niewygodne ustawienie sprzętów mogą sprawić, że zwykła czynność zamieni się w sytuację zagrożenia.

Badanie 3

Zespół stresu opiekuna to stan fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania, występujący u osób długotrwale opiekujących się osobą niesamodzielną (starszą lub przewlekle chorą) z powodu funkcjonowania w przewlekłym stresie, który towarzyszy sprawowaniu tej opieki, oraz zaniedbywania własnych potrzeb. (3)

Codzienna pomoc w higienie to ogromny wysiłek fizyczny i emocjonalny. Dźwiganie, asekurowanie, ciągłe schylanie się czy manewrowanie w ciasnych przestrzeniach prowadzi do przeciążeń i bólu, a w dłuższej perspektywie do problemów zdrowotnych. 

Jednocześnie to właśnie w łazience opiekun najczęściej konfrontuje się z delikatną sferą intymności swojego podopiecznego, co bywa źródłem napięcia dla obu stron. 

Dlatego komfort opiekuna – jego zdrowie, wygoda pracy i poczucie bezpieczeństwa – powinien być traktowany na równi z potrzebami seniora. A dobrze zaprojektowana toaleta zmniejsza to obciążenie i poprawia relacje między seniorem a opiekunem.

Jak przygotować łazienkę dla osób starszych, żeby ułatwić pracę ich opiekunom?

Opiekunowie zgodnie wskazują na największe problemy w łazienkach dla podopiecznych:

• ciasne pomieszczenia, w których trudno bezpiecznie asekurować seniora lub poruszać się wózkiem,
• brak uchwytów, co znacząco zwiększa ryzyko upadku,
• śliskie powierzchnie, które same w sobie są potencjalnie niebezpieczne,
• niewygodne ustawienie toalety czy umywalki, utrudniające podparcie lub transfer z wózka.

Tymczasem recepta na bezpieczną i funkcjonalną łazienkę wcale nie jest skomplikowana.

Architektonicznie oznacza to przestrzeń nieco większą, by umożliwić swobodne poruszanie się i ewentualną pomoc opiekuna, a jeśli chodzi o wyposażenie – takie ustawienie urządzeń, które ułatwia dostęp i daje możliwość stabilnego podparcia. 

Ponadto, według ankiety przeprowadzonej przez jedno z amerykańskich stowarzyszeń opiekunów osób starszych (4), wystarczy 7 prostych rozwiązań, które ułatwiają korzystanie z toalety zarówno osobom starszym, jak i asystującym im osobom:

1. Porządek i minimalizm – tylko niezbędne przedmioty w zasięgu ręki.
2. Poręcze i uchwyty – wokół prysznica, wanny i toalety.
3. Odpowiednie oświetlenie i kontrastowe kolory – redukcja ryzyka potknięć.
4. Składane siedzisko do kąpieli – dla osób z problemami równowagi.
5. Podwyższona toaleta lub nakładka – łatwiejsze siadanie i wstawanie.
6. Antypoślizgowe powierzchnie i maty – podstawowa ochrona przed upadkiem.
7. Przycisk alarmowy lub system przywoławczy – szybka reakcja w razie zasłabnięcia.

Spojrzenie oczami seniora – niezastąpione poręcze

Europejski eksperyment badawczy Friendly Rest Room (5) wykazał, że to właśnie uchwyty i poręcze mają największy wpływ na mobilność seniorów. 

W eksperymencie wykorzystano specjalnie zaprojektowany model toalety z trzema typami uchwytów: pionowymi, bocznymi i przednimi.

Okazało się, że preferencje seniorów są bardzo zróżnicowane i w dużej mierze niezależne od wieku, siły czy wzrostu. 

Badanie pokazało, że osoby starsze chętnie korzystają z uchwytów pionowych, ale równie często wybierają boczne lub przednie – w zależności od etapu korzystania z toalety i indywidualnych przyzwyczajeń. 

Co ważne, wybór nie zależał wyłącznie od wieku czy kondycji fizycznej, lecz przede wszystkim od osobistego poczucia wygody. 

W jednym z badanych przypadków przesunięcie tylko jednego uchwytu umożliwiło samodzielne wstawanie z toalety i znacząco poprawiło doświadczenie związane z korzystaniem z niej.

Jaki z tego wniosek?

Planując wyposażenie toalety warto rozważyć montaż kilku typów uchwytów, by zapewnić seniorom swobodę wyboru i maksymalne poczucie bezpieczeństwa. 

Najlepszym rozwiązaniem nie jest szukanie „jednego najlepszego uchwytu”, ale raczej stworzenie możliwości wyboru – poprzez montaż różnych typów poręczy lub modułowych systemów.

Wyposażenie łazienek, które pomaga i opiekunom, i seniorom

Przy umywalce:

• poręcze podporowe dadzą naturalne podparcie.
• automatyczny dozownik mydła pozwoli wygodnie używać go jedną ręką, podczas gdy druga może się trzymać uchwytu.
• uchylne lustro umożliwi ustawienie pod najwygodniejszym kątem, także dla osób na wózku.

Pod prysznicem

• uchwyty kątowe zapewnią stabilność, a jednocześnie nie zajmują miejsca.
• siedziska prysznicowe ułatwiają kąpiel i minimalizują ryzyko poślizgnięcia.

Przy toalecie

• poręcze boczne ułatwią siadanie, wstawanie i utrzymanie równowagi.
• podwyższona miska WC sprawi, że korzystanie z toalety będzie prostsze.

Faneco oferuje wszystkie te rozwiązania – od uchwytów o różnych długościach i kolorach, przez siedziska prysznicowe i lustra uchylne, aż po bezdotykowe dozowniki – dzięki czemu łatwo stworzyć łazienkę, która zwiększa samodzielność seniora, daje mu poczucie bezpieczeństwa i odciąża opiekuna.

Warto obserwować, jak nasz podopieczny radzi sobie w łazience. Czasem wystarczy dodatkowa barierka czy uchwyt, by codzienne czynności stały się dla niego znacznie łatwiejsze i bezpieczniejsze. To drobna zmiana, która może odmienić jego komfort i samopoczucie.

Dobrze zaprojektowana łazienka dla seniora – korzyści dla opiekuna

Opiekunowie na co dzień ponoszą ciężar fizyczny i emocjonalny związany z higieną podopiecznych. Każde rozwiązanie, które zwiększa niezależność osoby starszej, jednocześnie odciąża opiekuna i ułatwia mu codzienną pracę.

Co tak naprawdę zyskują opiekunowie dzięki właściwie zaprojektowanej toalecie?

• Mniejsze obciążenie fizyczne – mniej dźwigania, schylania się i asekurowania seniora.
• Niższe ryzyko kontuzji – bezpieczna przestrzeń ogranicza urazy zarówno u seniora, jak i u opiekuna.
• Oszczędność czasu – czynności higieniczne przebiegają sprawniej i wymagają mniej wysiłku.
• Mniej stresu i lęku – świadomość, że ryzyko upadku czy urazu jest zminimalizowane.
• Lepsze relacje z seniorem – więcej samodzielności dla podopiecznego oznacza mniej sytuacji krępujących i większe poczucie godności.
• Więcej energii na inne aspekty opieki – dzięki ograniczeniu przeciążeń i napięcia.
• Poczucie profesjonalnego wsparcia – łazienka staje się narzędziem pracy, które realnie pomaga w codziennych obowiązkach.

Dlatego warto patrzeć na łazienkę nie jak na zwykłe pomieszczenie, lecz jak na sprzymierzeńca w codziennej opiece.

Potrzebujesz wsparcia w projekcie toalety dla osób z ograniczeniem mobilności, lub wymagających asysty? Szukasz wyposażenia do łazienek dla osób o szczególnych potrzebach? 

Skontaktuj się z nami – nasi specjaliści pomogą Ci dobrać akcesoria właściwe dla Twojego obiektu.

1. Association between hygiene environment, care needs, and depression among Chinese older adults: A cohort analysis from the CHARLS (https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197457225001004)
2. Circumstances and outcomes of falls among high risk community-dwelling older adults (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4700929/
3. Older caregivers’ depressive symptomatology over time: evidence from the Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe (https://link.springer.com/article/10.1007/s10433-024-00816-y?)

(4) Źródło inspiracji: 7 Steps to Improving Bathroom Safety for Seniors – Lifeworx.

(5) Źródło: van der Voort, C., van Hoof, J., & Kort, H. (2006). Hand supports to assist toilet use among the elderly. Applied Ergonomics, 37(4), 469–478. DOI.