Skala Barthel – Narzędzie Oceny Samodzielności Pacjenta

Skala Barthel – narzędzie oceny samodzielności pacjenta.

Skala Barthel jest szeroko stosowanym narzędziem w medycynie, które służy do oceny stopnia niezależności osoby w codziennym funkcjonowaniu. Została ona opracowana przez lekarkę Florence Mahoney i fizjoterapeutkę Dorothea Barthel. Zaprezentowano ją 1965 roku w czasopiśmie Maryland State Medical Journal. Pierwotnie używano jej do oceny stanu funkcjonalnego pacjentów po udarze mózgu. Od tego czasu znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny, w szczególności w geriatrii, rehabilitacji oraz opiece długoterminowej.

Definicja i struktura

Skali Barthel Skala Barthel składa się z dziesięciu kategorii funkcji życiowych, które są oceniane w celu ustalenia stopnia samodzielności pacjenta. Każda kategoria posiada swój własny system punktacji, a suma punktów daje obraz ogólnej zdolności pacjenta do samodzielnego funkcjonowania.

Skala Barthel

Skala Barthel wygląda następująco:

Spożywanie posiłków
Pacjent nie jest w stanie samodzielnie jeść lub przełykać (0 pkt.)
potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu, karmieniu doustnym (5 pkt.)
samodzielnie spożywa posiłek (10 pkt.)

Przemieszczanie się z łóżka na krzesło/siadanie
Pacjent nie jest w stanie przemieszczać się, nie zachowuje równowagi przy siedzeniu (0 pkt.)
przemieszcza się z pomocą fizyczną innych osoby, może siedzieć (5 pkt.)
konieczna niewielka pomoc (słowna lub fizyczna) przy przemieszczeniu się (10 pkt.)
siada i przemieszcza się z łóżka na krzesło samodzielnie (15 pkt.)

Utrzymanie higieny osobistej
Pacjent nie jest w stanie wykonać żadnych czynności higienicznych (0 pkt.)
potrzebuje pomocy przy wykonywaniu czynności higienicznych, takich jak mycie zębów czy czesanie (5 pkt.)
samodzielny przy myciu twarzy, czesaniu się, myciu zębów, także z zapewnionymi pomocami (10 pkt.)

Korzystanie z toalety
Pacjent w ogóle nie korzysta z toalety (0 pkt.)
potrzebuje pomocy całkowitej lub częściowej przy korzystaniu z toalety (5 pkt.)
samodzielny w dotarciu do toalety oraz podczas korzystania z niej (10 pkt.)

Mycie/kąpiel całego ciała
Pacjent kąpany przez inne osoby w wannie przy pomocy podnośnika (0 pkt.)
wymaga pomocy podczas kąpieli (5 pkt.)
kąpie się samodzielnie (10 pkt.)

Poruszanie się po powierzchniach płaskich
Pacjent w ogóle się nie przemieszcza (0 pkt.)
porusza się na odległość do 50 m za pomocą sprzętu wspomagającego i z pomocą co najmniej jednej osoby (5 pkt.)
samodzielny w poruszaniu się na odległość powyżej 50 m, również z użyciem sprzętu wspomagającego (10 pkt.)

Wchodzenie i schodzenie po schodach
Pacjent nie jest w stanie wchodzić i schodzić po schodach nawet z pomocą innej osoby (0 pkt.)
potrzebuje pomocy fizycznej lub asekuracji (5 pkt.)
samodzielnie wchodzi i schodzi ze schodów (10 pkt.)

Ubieranie się i rozbieranie
Pacjent potrzebuje kompleksowej pomocy innej osoby (0 pkt.)
potrzebuje częściowej pomocy innej osoby (5 pkt.)
samodzielnie ubiera się i rozbiera (również zapina guziki, zasuwa zamki, zawiązuje sznurowadła) (10 pkt.)

Kontrolowanie stolca/zwieracza odbytu
Nie panuje nad oddawaniem stolca (0 pkt.)
sporadycznie bezwiednie oddaje stolec (5 pkt.)
kontroluje oddawanie stolca (10 pkt.)

Kontrolowanie moczu/zwieracza pęcherza moczowego
Nie panuje nad oddawaniem moczu (0 pkt.)
sporadycznie bezwiednie oddaje mocz (5 pkt.)
kontroluje oddawanie moczu (10 pkt.)

Punkty przyznawane są w zależności od poziomu pomocy potrzebnej pacjentowi do wykonania danej czynności.

Interpretacja skali Barthel

Stosuje się trzy przedziały oceny:
100-81 punktów – osoba samodzielna, nie potrzebuje pomocy w codziennych czynnościach;
80-21 punktów – osoba częściowo samodzielna, przy niewielkiej pomocy chory może funkcjonować samodzielnie;
20-0 punktów – chory niesamodzielny, całkowicie zależny w wykonywaniu podstawowych czynności, potrzebuje stałej opieki.

Zastosowanie Skali Barthel

Skala Barthel jest niezwykle przydatna w ocenie postępów pacjenta w procesie rehabilitacji. Pozwala ona na ustalenie, które obszary funkcjonowania wymagają szczególnej uwagi oraz pomaga w planowaniu indywidualnych programów terapeutycznych. W Polsce jest również wykorzystywana przy ustalaniu kwalifikacji do zakładów opieki długoterminowej.

Obecnie, kryterium, od jakiego przyznawane są świadczenia pielęgnacyjne, to 40 punktów w skali Barthel. Pacjent niewymagający hospitalizacji, który otrzymał ocenę 40 lub mnie może być zakwalifikowany do opieki długoterminowej.
Skierowanie do objęcia stałą opieką pielęgniarską lub do zakładu opiekuńczo-leczniczego wystawia lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Ankietę wypełnia on sam lub pielęgniarka środowiskowa. W dniu przyjęcia do zakładu opiekuńczego oraz pod koniec każdego miesiąca ankieta jest powtarzana i jeśli stan pacjenta poprawi się, w wyniku czego przekroczy on granicę 40 punktów, straci on prawo do korzystania z opieki długoterminowej.

Podsumowanie

Skala Barthel jest narzędziem, które ma kluczowe znaczenie dla oceny funkcjonalnej pacjenta i planowania jego opieki. Właściwe stosowanie skali nie tylko pomaga w monitorowaniu postępów pacjenta, ale także w podejmowaniu decyzji klinicznych oraz w planowaniu długoterminowym.