Opieka nad osobami starszymi w Niemczech

Opieka nad osobami starszymi w Niemczech

U naszych zachodnich sąsiadów system opieki nad seniorami, którzy ze względu na wiek, choroby i postępującą niesamodzielność nie radzą sobie tak dobrze, jak niegdyś, jest dużo lepiej rozwinięty niż w Polsce. W jego ramach funkcjonują różne typy wsparcia, dostosowane do indywidualnych potrzeb i stopnia samodzielności seniorów.

Pomoc we własnym domu lub poza nim

Podstawowym rozróżnieniem w zakresie typów wsparcia jest ich stacjonarny lub środowiskowy charakter. Podziałowi temu odpowiadają dwa rodzaje świadczeń – opieka stacjonarna (świadczona w specjalistycznych placówkach) lub opieka domowa, której świadczenia udzielane są w miejscu zamieszkania osoby potrzebującej wsparcia.

Wybór odpowiedniej formy zależy zarówno od stanu zdrowia seniora, jego indywidualnych preferencji, jak i możliwości udzielenia potrzebnego wsparcia przez najbliższych. System prawny regulujący wspomniane modele opieki preferuje opiekę w domu, choć oczywiście nie zawsze jest to możliwe.

Formy opieki środowiskowej w Niemczech

Podstawową formą opieki środowiskowej u naszych zachodnich sąsiadów jest opieka domowa (Pflegedienste), czyli usługi opiekuńcze świadczone w domu osoby starszej przez wyspecjalizowane pielęgniarki lub opiekunów. Opieka ta jest dostosowana do indywidualnych potrzeb seniora, może obejmować zarówno podstawową pomoc w codziennych czynnościach, jak i bardziej zaawansowaną opiekę medyczną. W tym pierwszym zakresie opiekunowie pomagają np. myciu, ubieraniu, jedzeniu, przyjmowaniu leków, higienie osobistej, sprzątaniu, gotowaniu oraz zakupach. Z kolei usługi medyczne mogą obejmują monitorowanie stanu zdrowia, zarządzanie lekami, pielęgnację ran, podawanie zastrzyków, fizjoterapię oraz inne specjalistyczne usługi medyczne zgodnie z zaleceniami lekarzy.

Opieka domowa charakteryzuje się sporą elastycznością nie tylko w odniesieniu do zakresu wsparcia, ale także liczby godzin, w których pomoc jest świadczona. Jej niewątpliwą zaletą jest to, że pozwala ona seniorom pozostać w swoim znanym środowisku, co często jest korzystne dla ich komfortu i samopoczucia. Jest to więc dobra opcja dla osób, które chcą pozostać w swoich domach, ale potrzebują regularnej pomocy.

Drugą formą opieki, która nie wymaga stałego przebywania w placówce zewnętrznej, jest opieka dzienna (Tagespflege). Usługi te skierowane są do tych osób starszych, które mieszkają z rodziną lub samodzielnie, ale potrzebują wsparcia i towarzystwa w ciągu dnia. Seniorzy spędzają dzień w placówce, gdzie mają zapewnione posiłki, opiekę medyczną oraz dodatkowe zajęcia, a wieczorem wracają do swoich domów. Zaletą Tagespflege jest ich elastyczność, czyli możliwość korzystania z tego typu usług w różnym wymiarze czasu – codziennie, kilka razy w tygodniu, na krótszy lub dłuższy czas. 

W zależności od potrzeb danej osoby, placówki opieki dziennej mogą zapewnić podstawowe wsparcie medyczne i pielęgnacyjne, takie jak pomoc przy przyjmowaniu leków, monitorowanie stanu zdrowia, a także wsparcie w innych codziennych czynnościach, jak choćby w zakresie spożywania posiłków, gdyż oferują one wyżywienie dostosowane do potrzeb dietetycznych osób starszych. Korzystania ze wskazanych instytucji zapewnia osobom starszym także towarzystwo i pomoc w zachowaniu aktywnego trybu życia, poprzez szeroki wachlarz dodatkowych zajęć, zarówno umysłowych (np. edukacyjnych), jak i ruchowych.

Tagespflege niewątpliwie są sporym wsparciem dla opiekunów rodzinnych, pozwalając im na odpoczynek, pracę czy załatwienie codziennych spraw, wiedząc, że ich bliscy są bezpieczni i otoczeni odpowiednią troską.

Opieka domowa z zamieszkaniem

Gdzieś pomiędzy opieką środowiskową, a opieką instytucjonalną, umiejscowić można opiekę domową z zamieszkaniem. W skrócie polega ona na tym, że opiekunka lub opiekun mieszkają wraz z podopiecznym we wspólnym gospodarstwie domowym i wspierają go w czynnościach dnia codziennego, wykonują wymagane zadania pielęgnacyjne oraz dotrzymują mu towarzystwa. Zawód opiekunki osób starszych w Niemczech często wykonywany jest przez osoby spoza Niemiec, w tym spore grono Polek i Polaków. W takiej sytuacji opieka domowa niemal zawsze ma charakter wahadłowy, co oznacza, że opiekunowie wyjeżdżają do pracy na np. dwa miesiące, a następnie wracają do Polski. Okresy pobytu w Niemczech i w Polsce mogą być różne, co stanowi jedną z zalet tego zawodu, gdyż umożliwia elastyczne dopasowanie dat wyjazdu do prywatnych planów. 

Z opieki domowej z zamieszkaniem korzystają te osoby starsze, które nie chcą opuszczać własnego domu. Ich stan zdrowia może być bardzo różny, a firmy świadczące usługi opiekuńcze każdorazowo dobierają taką opiekunkę, która ma wystarczające kwalifikacje, aby sprostać zadaniom opiekuńczym. Co ważne, w tym modelu opiekunki nie mogą wykonywać obowiązków o charakterze medycznym i dlatego osoby starsze często równolegle korzystają z usług opieki środowiskowej, np. w postaci pielęgniarki odpowiedzialnej za podawanie zastrzyków. Poza tą jedną kwestią, opiekunki domowe świadczą szereg innego typu usług, uzależnionych od kondycji danego seniora. Czasem zajmują się one niemal wyłącznie prowadzeniem domu, zakupami, gotowaniem i dotrzymywaniem towarzystwa. Innym razem przejmują na siebie obowiązki pielęgnacyjne, pomagają w higienie czy poruszaniu się. Osoby zainteresowane pracą w takim charakterze zachęcamy do zapoznania się z zasadami działania polskich firm opiekuńczych i z ich ofertami pracy dla opiekunek w Niemczech.

Instytucjonalna opieka nad seniorami w Niemczech

Dla osób, którym indywidualna sytuacja nie pozwala na korzystanie z opieki we własnym domu, niemiecki system wsparcia przewiduje cztery rodzaje placówek stacjonarnych. Każda z nich ma swoje specyficzne cechy i oferuje różne poziomy opieki, dostosowane do stopnia samodzielności, indywidualnych potrzeb oraz preferencji seniorów. Placówki te to:

• mieszkania wspomagane (Betreutes Wohnen);
• domy spokojnej starości (Altenheime);
• domy opieki (Pflegeheime);
• hospicja (Hospize).

Spośród wszystkich dostępnych form opieki stacjonarnej, mieszkania wspomagane (Betreutes Wohnen) zapewniają najwięcej samodzielności. Są to po prostu lokale mieszkalne z infrastrukturą dostosowaną do potrzeb osób starszych oraz z dostępem do wsparcia w razie potrzeby. Zazwyczaj znajdują się one w kompleksach mieszkaniowych z dodatkowymi udogodnieniami, takimi jak restauracje, usługi sprzątające, a czasem także opieka medyczna. 

Mieszkania wspomagane przeznaczone są dla osób starszych chcących prowadzić niezależne życie, ale potrzebujących pewnego wsparcia w codziennych czynnościach. Lokatorzy mają dostęp do opieki pielęgniarskiej i medycznej na miejscu, a usługi te mogą obejmować pomoc w codziennych czynnościach, takich jak mycie, ubieranie, podawanie leków itp. Niewątpliwą zaletą tego typu opieki jest możliwość dostosowania jej do zmieniającej się sytuacji, czyli do wymaganego w danym momencie poziomu wsparcia. Dzięki temu seniorzy mogą pozostać w swoim środowisku przez dłuższy czas, nawet jeśli ich stan zdrowia się zmienia.

Ta forma instytucjonalnej opieki bardzo mocno promuje aktywność społeczną i integrację, poprzez organizowanie różnych zajęć rekreacyjnych, kulturalnych i edukacyjnych. Lokatorzy mają możliwość uczestniczenia w wydarzeniach społecznych i tworzenia więzi z innymi mieszkańcami. Kompleksy mieszkalne są zazwyczaj wyposażone w systemy alarmowe, zapewniające mieszkańcom poczucie bezpieczeństwa i pewność, że w razie potrzeby szybko uzyskają pomoc.

Domy spokojnej starości (Altenheime) przeznaczone są dla osób starszych, które są stosunkowo samodzielne, ale chcą mieszkać w społeczności innych seniorów i korzystać z pewnych usług opiekuńczych oraz udogodnień. W placówkach tego typu zapewniona jest opieka medyczna, jej intensywność jest jednak mniejsza, niż w placówkach świadczących bardziej zaawansowaną opiekę. W razie potrzeby pensjonariusze korzystają z pomocy pielęgniarek lub opiekunów. Domy spokojnej starości pozwalają na prowadzenie własnego trybu życia i korzystanie z różnego typu zajęć zarówno w placówce, jak i poza nią. Mieszkańcy często mają swoje prywatne pokoje lub apartamenty, które mogą urządzać według własnych upodobań. Ważne jest to, że pomieszczenia te zaopatrzone są w system alarmowy, który w nagłym przypadku umożliwia wezwanie pomocy, zapewniając tak potrzebne w tym wieku poczucie bezpieczeństwa. Domy spokojnej starości często oferują różne udogodnienia, takie jak restauracje, kawiarnie, sale rekreacyjne, biblioteki, ogrody, a czasem także baseny czy siłownie. Są w nich organizowane zajęcia rekreacyjne, kulturalne i edukacyjne umożliwiające mieszkańcom aktywne spędzanie czasu oraz integrację społeczną.

Domy opieki (Pflegeheime) to placówki, które zapewniają całodobową opiekę osobom starszym wymagającym intensywnej pomocy w codziennych czynnościach, opieki medycznej i/lub ciągłego nadzoru. Mogą to być osoby z poważnymi problemami zdrowotnymi, demencją czy innymi schorzeniami, które uniemożliwiają samodzielnie. W domach opieki profesjonalny personel medyczny (pielęgniarki i opiekunowie) jest dostępny przez całą dobę, standardem jest także stała współpraca z lekarzami zapewniającymi kompleksową opiekę zdrowotną. Co więcej, wiele domów opieki oferuje programy rehabilitacyjne i terapeutyczne, takie jak fizjoterapia, terapia zajęciowa czy logopedia, aby poprawić lub utrzymać funkcje fizyczne i umysłowe mieszkańców, a także różnorodne zajęcia rekreacyjne, kulturalne i społeczne umożliwiające aktywność społeczną.

Najbardziej zaawansowaną formą opieki stacjonarnej w Niemczech są hospicja (Hospize). Specjalizują się one w opiece paliatywnej, koncentrując się na poprawie jakości życia osób w terminalnym stadium choroby. Opieka ta obejmuje zarządzanie bólem oraz łagodzenie objawów choroby, zapewniając jednocześnie wsparcie medyczne, psychologiczne, emocjonalne i duchowe, zarówno dla pacjentów, jak i ich rodzin. Podstawowym celem funkcjonowania hospicjów jest zapewnienie komfortu i godności w ostatnich miesiącach życia, a każdy pacjent otrzymuje tutaj spersonalizowaną opiekę, dostosowaną do jego potrzeb. Zespół opiekuńczy, w tym lekarze, pielęgniarki, psycholodzy, terapeuci i wolontariusze, współpracuje, aby zapewnić kompleksowe wsparcie.

Wybór formy opieki i jej finansowanie

Jak widać, wachlarz form opieki nad osobami starszymi i niesamodzielnymi w Niemczech jest bardzo szeroki. W takiej sytuacji kluczowy jest wybór odpowiedniej z nich, co powinno opierać się nie tylko na stanie zdrowia danego seniora, ale także na jego potrzebach i indywidualnych preferencjach. 

Decydując się na jakieś wsparcie, niebagatelne znaczenie mają oczywiście finanse. Koszty każdej z opisanych form opieki stacjonarnej mogą znacznie różnić się między sobą, głównie ze względu na standard usług, lokalizację czy dodatkowe dostępne udogodnienia. Podobnie różne będą koszty opieki środowiskowej, tutaj poza standardem i lokalizacją, kluczowe znaczenie będzie mieć intensywność korzystania z oferowanych usług. 

W tym kontekście ważne jest to, że w Niemczech istnieją różne źródła finasowania pomagające w pokryciu kosztów opieki, a wśród nich najważniejsze jest ubezpieczenie pielęgnacyjne. Jest to stosunkowo młoda instytucja zabezpieczenia społecznego, niestety nie funkcjonująca w Polsce. Została ona stworzona w celu socjalnego zabezpieczenia ryzyka niesamodzielności, a zadaniem ubezpieczenia pielęgnacyjnego (Pflegeversicherung) jest udzielanie pomocy osobom niesamodzielnym, które zdane są na wsparcie i pomoc innych osób. W Niemczech ubezpieczenie pielęgnacyjne obejmuje wszystkie osoby, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu.