Dlaczego trudno trafić do DPS (publicznego)?

Bożena Jurkowska – dyrektor DPS „Zacisze” w Kowalach Oleckich, wieloletni inspektor ds. nadzoru nad pomocą społeczną z ramienia Wojewody Warmińsko-Mazurskiego, przewodnicząca delegatury Warmińsko-Mazurskiej Krajowej Izby Domów Opieki (KIDO)

Dlaczego trudno trafić do DPS (publicznego)

Chciałam nadać tytuł w formie zapytania: Czy trudno trafić do DPS? Według moich doświadczeń: TAK, w szczególności tego publicznego. Postaram się wyjaśnić dlaczego i jak tego dokonać. W mojej pracy zawodowej, zarówno tej poprzedniej jak i aktualnej, spotykam się z osobami, które pytają: Jak się dostać do DPS?

Przede wszystkim należy oddzielić placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku (rozdział III ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej), czyli tzw. Domy Opieki, Domy Seniora itp. Placówki te prowadzą działalność gospodarczą, doskonale uzupełniając sektor publiczny. Potrzebujący opieki (lub ich rodziny) zawierają z podmiotem prowadzącym placówkę umowę cywilnoprawną, w której ustalają zakres usług i cenę. Omija się tutaj ośrodki pomocy społecznej, które wykonują w gminach, tj. w imieniu wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zadania z zakresu pomocy społecznej.

Domy pomocy społecznej, w zależności od podmiotu prowadzącego, dzielimy na publiczne tj. prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego: gminy lub powiaty oraz niepubliczne: prowadzone przez kościoły, organizacje pozarządowe, inne osoby prawne oraz osoby fizyczne. DPS niepubliczne mogą być prowadzone na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego i wtedy traktowane są tak samo jak publiczne. Gmina czy powiat nie musi prowadzić bezpośrednio swojego DPS tylko zlecić realizację tego zadania organizacji pozarządowej na podstawie ustawy z dnia 24.04.2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. 

Struktura jednostek całodobowej opieki w systemie pomocy społecznej

DPS niepubliczne, podobnie jak ww. placówki, mogą przyjmować „prywatnie” osoby potrzebujące opieki w oparciu o kodeks cywilny, bez skierowań z ośrodków pomocy społecznej. 

Ośrodki pomocy społecznej (MOPS, GOPS, MGOPS, MOPR lub Centra Usług Społecznych), właściwe z względu na miejsce zamieszkania osoby potrzebującej opieki całodobowej, wydają decyzje kierujące do DPS oraz decyzje o odpłatności. Bez tej decyzji publiczny DPS nie może przyjąć. I tu zaczynają się trudności. Nie zapominajmy, że ośrodki pomocy społecznej są to organy administracji publicznej i obowiązuje ich, poza ustawą o pomocy społecznej, Kodeks Postępowania Administracyjnego. Pamiętamy o zasadzie pisemności w administracji !  Czyli podstawą jest WNIOSEK. Bez wniosku nikt nie prowadzi sprawy. Do wniosku polecam załączyć zaświadczenie lekarza POZ o potrzebie całodobowej opieki. Elementy obowiązkowe wniosku to żądanie z uzasadnieniem, dane wnioskodawcy, data, podpis.

Oczywiście w ośrodkach pomocy społecznej pracują pracownicy socjalni, którzy udzielają informacji, porad, starają się pomóc rozwiązać problem „klienta”, dostosować formę pomocy do jego potrzeb i możliwości finansowych. Mają obowiązek zaproponować najpierw świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania (opiekunka środowiskowa przychodząca do domu) lub ośrodek wsparcia dziennego pobytu (środowiskowe domy samopomocy w przypadku zaburzeń psychicznych, dzienne domy pomocy, dzienne domy senior+). Faktycznie DPS jest ostatecznością, jednakże gdy ktoś wymaga całodobowej opieki i nie może samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, a członkowie rodziny nie są w stanie osobiście zapewnić takiej opieki (pracują, sami są schorowani, daleko mieszkają itp.) osobie przysługuje prawo do umieszczenia w DPS.  I to niezależnie od stanu budżetu gminy. Ośrodek pomocy społecznej nie może odmówić takiej pomocy z powodu braku środków finansowych, braku miejsc, posiadania przez wnioskodawcę swojego mieszkania, zamożnej rodziny. Jedynym powodem odmowy może być możliwość zapewnienia wystarczającej pomocy w formie usług opiekuńczych lub opinia lekarza czy pracownika socjalnego, stwierdzająca, że osoba nie wymaga opieki i może samodzielnie funkcjonować. Odmowa musi być wydana w formie decyzji z uzasadnieniem prawnym i faktycznym, poprzedzona rodzinnym wywiadem środowiskowym. Od negatywnej decyzji można się odwołać do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Termin prowadzenia postępowania, zbierania dowodów też jest określony w KPA – jest to miesiąc, gdy sprawa trudna dwa miesiące.

Schemat postępowania

Osobnym zagadnieniem jest odpłatność członków rodziny za DPS, którą ośrodek pomocy społecznej powinien zająć się później – po wydaniu decyzji kierującej. Nie można przedłużać sprawy, gdyż pracownik socjalny nie może skontaktować się z dziećmi/wnukami, czy ustalić ich dochodów. Tak, to prawda – zstępni są zobowiązani do odpłatności i powinni się poddać się tzw. wywiadowi alimentacyjnemu. Jednak najważniejsze jest,  żeby jak najszybciej, zapewnić opiekę osobie niesamodzielnej, a później szukać zobowiązanych. Odpłatność za DPS to temat na osoby artykuł. Pracownicy socjalni często straszą, że dzieci i wnuki będą płacić za rodziców/dziadków w DPS. To zależy od ich sytuacji rodzinnej i dochodowej. Zalecałabym oczekiwanie na decyzję zobowiązującą do odpłatności i jej przeanalizowanie. 

Chcę dodać, że tak naprawdę to nie pracownicy socjalni czy kierownicy ośrodków pomocy społecznej są przeciwni kierowaniu do domów pomocy społecznej, tylko ich zwierzchnicy (wójt, burmistrz, prezydent) nalegają na zmniejszenie wydatków  na opłaty z tytułu pobytu mieszkańców w DPS. Powodem jest fakt, że na końcu zawsze dopłaca gmina. Jeśli mieszkaniec i jego zstępni mają niskie dochody, do DPS dopłacają ośrodki pomocy społecznej z budżetu gminy. Czasami jest to połowa całego budżetu gminy i im mniej osób w DPS tym więcej pieniędzy na inne cele. Rozumiem to, ale jesteśmy państwem prawa i opiekuńczym w stosunku do obywateli niepełnosprawnych i w podeszłym wieku. Obowiązkiem własnym gminy o charakterze obowiązkowym jest kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu.

Rodzinom, które do mnie przychodzą z problemem opieki nad członkiem rodziny polecam „naradę rodzinną”. Osoba niesamodzielna wraz ze zstępnymi rozeznaje się w przepisach i swoich możliwościach. Jeśli rodzina jest zamożna i nie chce korzystać ze świadczeń pomocy społecznej,  doradzam wybór prywatnej, odpowiedniej, placówki. W pozostałych przypadkach, proszę zgłosić się do ośrodka pomocy społecznej z wnioskiem o skierowanie do DPS. Niestety pobyt w całodobowych placówkach i DPS-ach jest drogi. Utrzymanie standardów i kadry jest kosztowne i ktoś musi za to zapłacić. Nie mniej nasz system opieki jest różnorodny i można wybrać  odpowiednią instytucję. Zawsze za zgodą osoby niesamodzielnej lub jej przedstawiciela prawnego oraz mając na względzie jej dobro.