Bezpieczeństwo w Domach Pomocy Społecznej podczas pandemii

Wzajemna współpraca domów opieki i domów pomocy społecznej za pośrednictwem Krajowej Izby Domów Opieki owocuje poszerzeniem wiedzy wszystkich członków Izby. Członkostwo uprawnia między innymi do dostępu do materiałów szkoleniowych z ubiegłych lat konferencji Senior-Care, a także innych szkoleń dedykowanych członkom Izby.

Jednym z najciekawszych poruszonych dotychczas tematów był problem bezpieczeństwa w Domach Pomocy Społecznej oraz Domach Opieki w aspekcie pandemii (nie tylko koronawirusa) w Polsce. Zaistniały problem poruszył mgr inż. Dariusz Kopa – specjalista ds. bezpieczeństwa. Ze względu na świeży wtedy problem pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 (COVID-19) temat cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem.
Proszę pamiętać, że ten artykuł stanowi tylko niewielki wycinek wszystkich dostępnych prezentacji, materiałów i szkoleń dla członków Krajowej Izby Domów Opieki. Placówki oraz osoby i instytucje zainteresowane współpracą z Izbą zapraszamy do bezpośredniego kontaktu drogą mailową: izba@kido.org.pl lub telefonicznie: 608 545 545

Wrocław 18 kwietnia 2020 r.

Szacunkowa ocena poziomu bezpieczeństwa w Domach Pomocy Społecznej i obiektach o podobnej specyfice podczas wystąpienia pandemii w Polsce w 2020 r.

Warunki organizacyjno-budowlane

Zapewnienie wymogów przepisów prawa (1), (2)… podczas budowy, przebudowy, remontu i użytkowania obiektów.

Spełnienie wymogów budowlanych w obiektach oraz nadzór nad sprawnością instalacji technicznych i ratowniczych tam stosowanych, jest niezwykle istotne podczas ich użytkowania. Pozwala to m.in.: kształtować ryzyko wystąpienia zagrożeń na poziomie akceptowalnym, nawet w przypadku nietypowych okoliczności, zaistniałych np.: podczas realnego niebezpieczeństwa epidemiologicznego.

Właściwy stan techniczny obiektu to obowiązek ciągły jego właściciela, dzierżawcy…, niezależnie od makro sytuacji w kraju. Wyjątkowe okoliczności czasowo występujące (np. w przypadku pandemii), nie zwalniają go z tego obowiązku. Warto przy tym zwrócić uwagę, że również nie utrudniają zbytnio jego realizacji. Wszystkie niezbędne organy i instytucje funkcjonują, choć być może szybki dostęp do niektórych z nich jest utrudniony.

Zabezpieczenie operacyjno-ratownicze

Zapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji osób z obiektu, uwzględniając ich stan sprawności – podstawa prawna (2).

W przypadku wystąpienia pandemii w obiekcie, należy się liczyć z obniżonym stanem sprawności osób zainfekowanych a tym samym spadkiem możliwości do ich ewakuacji (samoewakuacji). Warto zwrócić uwagę na to, że ewakuacja to nie tylko wyprowadzenie (wyniesienie) osób z budynku na zewnątrz, ale również do wydzielonej bezpiecznej strefy obiektu, gdzie zagrożenie nie wystąpi. W przypadku obiektów takich jak DPS-y, należy przewidzieć i zaplanować, w miarę możliwości budowlanych obiektu, ewakuację części osób do strefy bezpiecznej, wynikłą z konieczności ich odizolowania od pozostałych pensjonariuszy, np.: podczas kwarantanny. Oczywiście działania te należy prowadzić we współpracy z właściwymi służbami odpowiedzialnymi za zwalczanie epidemii (inspekcja sanitarna).

Ewakuacja to nie tylko działania prowadzone podczas realnego, gwałtownie zaistniałego zagrożenia np. pożaru czy wybuchu (ewakuacja ratownicza), lecz również proces wcześniejszy (zaplanowany), tj.: ewakuacja wynikła z przewidywanego pogorszenia warunków bezpieczeństwa w obiekcie. Na przykład zdiagnozowanie u osób objawów zakażenia wirusem i możliwość wystąpienia choroby (epidemii) w obiekcie, powinno skutkować przemieszczeniem osób do stref bezpiecznych czy innych ośrodków – ewakuacja prewencyjna, rozśrodkowanie pensjonariuszy.

Praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji osób z obiektu – podstawa prawna (2).

Praktyczne sprawdzenie ewakuacji, co najmniej raz na 2 lata, a w przypadku obiektów zaliczonych do ZL II (takich jak DPS-y), także uzgodnienie jej zakresu z właściwym komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej, jest doskonałym sposobem sprawdzenia tego istotnego elementu bezpieczeństwa obiektu.

Cykliczne sprawdzanie warunków bezpieczeństwa w miejscach, w których przebywają osoby o ograniczonych możliwościach ewakuacyjnych, wspólnie ze strażakami, policjantami czy innymi służbami, jest „wartością dodaną” w tworzeniu systemu bezpieczeństwa w obiekcie, szczególnie, że jest „bezkosztowe”, (w przeciwieństwie do analiz i ekspertyz różnego typu wykonywanych na zamówienie przez ekspertów i rzeczoznawców). Im częściej przedstawiciele tych służb są w obiekcie, tym lepiej. Od właściciela czy zarządcy zależy czy skorzysta z ich wiedzy i doświadczenia, czy zada im trudne pytania, podzieli się wątpliwościami, przyzna do błędu i wyrazi chęć poprawy stanu bezpieczeństwa placówki.

Ochrona obiektu przed wniknięciem pandemii

Uszczelnienie systemu ochrony i monitoringu.

W przypadku wystąpienia pandemii system ochrony obiektu powinien być dodatkowo sprawdzony i w razie konieczności poprawiony (uszczelniony).

Podział budynku na strefy: z pełnym dostępem z zewnątrz, z ograniczonym wejściem oraz w pełni izolowanych, rodzi nowe wyzwania dla służb ochrony, pracowników i pensjonariuszy DPS-u. Jak wynika z doświadczeń ratowniczych, często jeden przypadek złamania zasad dostępu do strefy izolowanej, powoduje rozprzestrzenienie się zagrożenia oraz załamanie systemu bezpieczeństwa.

Kluczowe w tym przypadku jest zabezpieczenie przed zakażeniem i wyposażenie w sprzęt ochrony indywidualnej (osobistej) personelu przekraczającego poszczególne strefy, egzekwowanie stosowania procedur bezpieczeństwa a także przystosowanie części infrastruktury do dekontaminacji (oczyszczania, odkażania) osób, ubrań czy sprzętu. Zgodnie z zaleceniami stosownych służb (inspekcja sanitarna).

Strategia działania podczas zwalczania pandemii w obiekcie

Współpraca z innymi podmiotami ratowniczymi.

Organami właściwymi do określania zasad organizacji działań ratowniczych związanych z wystąpieniem pandemii choroby zakaźnej jest właściwy inspektorat sanitarny oraz jednostki służby zdrowia.

Podczas przebywania w strefie skażonej należy bezwzględnie przestrzegać zasad zabezpieczenia personelu i ratowników. Oczywistym jest, że niewłaściwe zabezpieczenie osób podczas pracy w strefie skażonej, w tym nieprzestrzeganie zasad właściwej izolacji, przyczynia się do: wzrostu liczby poszkodowanych, rozszerzenia skali zagrożenia oraz ilości ognisk zarażenia a w ostateczności do utraty zdolności organizacyjno-ochronnych przez placówkę (DPS).

Zabezpieczenie działań długotrwałych

Logistyka, podmiany personelu.

Postępowanie służb ratowniczych oraz innych podmiotów współdziałających z nimi podczas akcji zwalczania pandemii, w tym także służb i personelu właściciela czy zarządcy DPS-u, należy planować jako działania długotrwałe. Szczególnie istotne w takim przypadku jest zapewnienie sił i środków na okres przekraczający wcześniejsze planowanie w normalnych warunkach funkcjonowania placówki. Należy przewidzieć m.in.: zmianową pracę personelu, uwzględniając przy tym konieczność odpoczynku, uzupełnienia braków kadrowych, wyczerpania psychofizycznego poszczególnych osób, możliwość gwałtownego przyrostu liczby osób poszkodowanych lub pogorszenia ich stanu zdrowia.

Zabezpieczenie logistyczne działań w szczególności w: środki medyczne i ochronne czy wyżywienie, powinno uwzględniać ciągłość dostaw w dłuższym okresie czasu oraz znaczne zwiększenie tych potrzeb, przewidując przy tym wykorzystanie dodatkowych źródeł zaopatrzenia.

Współdziałanie pomiędzy DPS-ami w celu wzmocnienia (uzupełnienia) sił i środków placówki objętej pandemią.

Poprzez siły i środki DPS-u należy rozumieć niezbędny personel wraz z wyposażeniem, wyznaczony do opieki nad pensjonariuszami, zwalczania pandemii oraz zabezpieczenia obiektu. Potencjał ten, odpowiedni podczas normalnego funkcjonowania placówki, w warunkach zagrożenia pandemią będzie z pewnością niewystarczający, szczególnie podczas działań długotrwałych (wielodniowych).

Analizując sytuację w DPS-ach w okresie pandemii w Polsce i świecie, można wysunąć wniosek, że po kilkunastu dniach funkcjonowania tych ośrodków w ekstremalnych warunkach, wiele z nich traci możliwości organizacyjno-techniczne, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.

Przyczyny są różne: braki kadrowe, szczególnie personelu medycznego, przebywającego w strefie skażonej w ośrodku ale również na etatach w szpitalach, SOR-ach, przychodniach i w innych placówkach skąd może rozprzestrzenić się skażenie do DPS-ów. Braki w sprzęcie ochronnym i dezynfekującym, wynikłe najczęściej ze zbyt małych potrzeb, a tym samym zapasów przeznaczonych na normalny okres funkcjonowania. Brak warunków do wydzielenia stref izolowanych w obiekcie. Wystąpienie paniki wśród personelu, nie przygotowanego do działań w sytuacji realnego zagrożenia. I wiele innych…

Nasuwa się podstawowy wniosek o konieczności stworzenia mechanizmów (procedur) szybkiego dysponowania sił i środków, np. delegowania osób czy przesyłania sprzętu, z placówek normalnie funkcjonujących do DPS-ów gdzie wystąpiło zagrożenie epidemiologiczne. Na wzór użycia odwodów operacyjnych w Państwowej Straży Pożarnej (ksrg) , z jednego województwa (powiatu) do innego – zagrożonego.

Wymaga to działań organizacyjno-prawnych, być może ustawowych, ale nie jest niemożliwe. Najłatwiej byłoby zorganizować taką pomoc pomiędzy placówkami gdzie jest jeden właściciel, zarządca lub ośrodkami które wcześniej podpisały stosowne porozumienia o wzajemnej współpracy. W przypadku ośrodków samodzielnych, potrzebne są zmiany prawne umożliwiające wzmocnienie etatowo-sprzętowe z innych źródeł placówki objętej epidemią.

Być może należałoby zastanowić się również nad podwyższeniem wymogów dla DPS-ów w zakresie ilości personelu opiekuńczo-medycznego i stosownego wyposażenia, uwzględniając normalny okres funkcjonowania oraz czas wystąpienia długotrwałego zagrożenia (np. pandemii).

Jak istotny jest problem właściwego działania ośrodków opiekuńczo-leczniczych w warunkach pandemii, świadczą fakty o wystąpieniu zakażenia w kilkudziesięciu takich placówkach w Polsce. Mimo że jest to niespełna 1% wszystkich DPS-ów, to zagrożone jest życie i zdrowie wielu osób. A z biegiem dni sytuacja może jeszcze ulec zmianie…

Podstawy prawne:
– Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (Dz.U. 2-15.1422
– Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. 109.719)

---

Prezentację z tego wystąpienia, a także inne – równie ciekawe prezentacje i materiały dydaktyczne dla właścicieli i personelu domów opieki i DPS znajdziecie Państwo po zalogowaniu się do dedykowanej platformy dla członków Krajowej Izby Domów Opieki.
Jeżeli jeszcze nie zostaliście członkami Izby – gorąco zachęcamy do złożenia deklaracji woli przystąpienia do KIDO.